Korhan Sökmen - Amper-Saat-Metre

AMPER-SAAT-METRE

Aşağıdaki tabloda akü doluluk oranına karşılık gelen akü voltajlarını görmektesiniz. Bu değerler sadece, oda sıcaklığında 5-6 saat dinlendirilmiş, kurşunlu, sıvı asitli aküler için geçerlidir, Kalsiyum ve jel akülerde değerler daha yüksektir.

   AKÜ VOLTAJI  DOLULUK ORANI
     12,65V        %100
     12,45V         %75
     12,24V         %50
     12,06V         %25
     11,89V ve altı  %0

Ancak akü voltajı, akünün doluluk oranı hakkında fikir verse de, çekilen akım altında kaç saat içinde boşalacağı, yani kapasitesi hakkında hiç bir bilgi vermez. 5Ah akü için de 250Ah akü için de tablo geçerlidir.

Aküler üzerinde kapasiteleri Ah (amper-saat) cinsinden yazar. İfade edilen şey örneğin; tam dolu 120 Ah'lik bir aküden 12 saat boyunca 10 Amper, 1saat boyunca 120 amper (yani amper x saat) çekilebileceğidir. Ancak daha önceki konularda da bahsettiğim gibi zaman içinde bu kapasite düşer. Akünün kapasitesini görebilmek için de amper-saat-metreler kullanılır. Akü çıkışına bir ampermetre gibi paralel bağlanabilen bu cihazlar (akım x zaman)'ı sürekli kaydederek o anki akü amper-saat değeri hakkında bilgi verirler. Akü şarj altındayken bu değer yükselir, kullanımda düşer. Ancak bu cihazlar oldukça pahallıdır ve zor bulunurlar. (Ben uzun zamandan beri böyle bir [PIC mikrodenetleyicili] amper-saat-metre tasarımı ile uğraşmaktayım. Meraklıları için Avustralyalı Frank Winter'in tasarımı olan bir amper-saat-metre devresine bu adresten ulaşabilirsiniz.)

Benim burada önereceğim ise çok basit, ama yine de akünüzün amper saat değerini öğrenebileceğiniz bir devre. Ben teknemde, hangi cihazlar (buzdolabı, derin dondurucu, işiklar gibi) devrede iken akümün kaç saat dayanacağı ve kapasitesinin zaman içinde nasıl değiştiği hakkında bir fikir edinmek için pek çok kereler kullandım. Esas olarak da "16-Desülfatör" başlığı altında devresini verdiğim cihazımın aküye na kadar kapasite kazandırdığını ölçebilmek amacıyla kullanmaktayım. Eminim siz daha farklı kullanım yerleri bulabilirsiniz.

Devre Şeması

Devreyi, kolaya kaçıp, "9-DüşükVoltajUyarıcısı" devreme sadece bir röle ve saat ekleyerek gerçekleştirdim. Saat olarak herhangi bir pilli saat kullanılabilir. Pil saatin kendi pilidir. Pilin saatle direkt bağlantısı kesilerek röle üzerinden bağlantı sağlanmıştır. Saat ve pilden gelen uçlar rölenin (akvive olmadığı durumda) kısa devre olan uçlarına bağlanmalıdır.

Kalibrasyon için yine voltajı ayarlanabilen bir güç kaynağına ihtiyaç var. Buzzerı ve röleyi devreden çıkarın. Gerçi çıkarmadan da ayarlamak buzzerın sesine katlanarak münkün. Güç kaynağınızı 11,8 volt'a ayarlayın, 100K trimpotu ayarlıyarak LEDin yanmakla sönmek arasında bocaladığı noktayı bulun ve trimpotu o noktada bırakın.. Ayarlı kaynağınızı 12,5 volt ya da daha yüksek (15den fazla olmamalı) bir değere getirin. Buzzerı ve Röleyi devreye sokun. Voltajı yavaş yavaş azaltarak 11,8 voltun altına düşürdüğünüzde, LED'in yanması ve Buzzer'ın ötmesi, saatin de durması gerekir. Elbette siz, 11,8 volt yerine başka bir değer de seçebilirsiniz. 11,8 volt akünün boş olduğu gösteren akü voltajıdır.

Akü kapasitesini ölçmek için tam şarjlı bir aküyü devreye bağlayın. Saati 12:00'a ayarlayın. Akü kapasitesinin en fazla onda biri civarında akım çekecek bir yükü de akü uçlarına bağlayın(ben genellikle yük olarak paralel bağlı 12V halojen ampuller kullanıyorum). Ampermetre kullanarak aküden çekilen akımı kaydedin. Buzzer öttüğünde saat duracaktır. Yük direncini akünün daha fazla boşalmasını önlemek için devreden çıkartın. Saattin ne kadar ilerlediğine bakın. Saat x akım size akünüzün Ah kapasitesini verir. Örneğin Saat 6:15'i gösteriyorsa ve akım örneğin 9 amperse, 6,25 saat x 9 amper = 56,25 amper-saat akünüzün kapasitesidir. Akünüz de örneğin 90 Ah'lik bir aküyse kapasitesinin yaklaşık %30'unu kaybetmiş demektir. Desülfatörü kullanmak için uygun bir neden !