|
Gökyüzüne Merhaba - Bölüm II.XII
İLKBAHAR
İlkbahada, Aslan (Leo) Takımyıldızını bulmak için Büyükkepçe'den yaralanabilirsiniz. Büyükkepçenin işaretçi yıldızlarını Kutup Yıldızı'na doğru değil de aksi yönde izleyerek, Aslan'a ulaşırsınız. Aslan Takımyıldızını oluşturan yıldızların şekli gerçekten de Uzanmış dinlenen bir aslana benzer. Aslanın Başını oluşturan ters soru işaretine benzer şekle Orak da denir. Orak'ın sapının ucundaki Aslan'ın en parlak yıldızı Regulus (küçük kral anlamına gelir) bulunur. YAZ
Kuğu'nun (Cygnus) bir bölümünü oluşturan Kuzey Haçı, bütün yaz boyunca, Samanyolunun kuzey bandı içinde, başımızın üzerinde yer alır. Kuğunun en parlak yıldızı Deneb, Kuğu'nun kuyruğuna karşılık gelir. Yaz geceleri Kuğu'yu bulmak için yüzünüzü güneye dönüp başınızı dimdik yukarı kaldırın, Kuzey Haçını göreceksiniz. Yaz
gecelerinin yüksek diğer iki parlak yıldızından biri, Vega,
Çalgı (Lyra) Takımyıldızına aittir. Yanında küçük bir paralelkenar
oluşturan Lyra'nın diğer sönük yıldızlarından kolayca tanınır.
Digeri ise Altair, Kartal (Aquila) Takımyıldızının en parlağıdır.
Deneb, Vega ve Altair, Yaz Üçgeni'ni oluştururlar. Samanyolu Kuğu'dan güney ufkuna doğru akarken genişler ve Akreb'in (Scorpius) ve Yay'ın (Sagittarius) bir bölümünü içine alır. Akreb'in Samanyolu içindeki kanca şeklindeki kuyruğu, gerçekten de akrebi anımsatır. Kızmızımsı Antares, Akreb'in kalbidir. Yay Burcu, mitolojik bir varlık olan, yay geren insan başlı atı temsil eder, ancak, özellikle samanyolu tarafındaki yıldızları tıpkı bir çaydanlığa benzer, ve öyle de adlandırılır. Dahası, samanyolu, çaydanlığın burnundan tüten buhar görüntüsü verir. SONBAHAR
Kanatlı At'dan (Pegasus) daha önemlisi bence Kanatlı At'ın üç, ve Zincirli Prenses'in (Andromeda) bir yıldızından oluşan Büyük Kare daha önemlidir. Büyük Kare, pek çok yıldızı bulmakta yardımcı olur. Am önce Büyük Kareyi bulmak gerek. Bunun için Büyükkepçe'nin işaretçi yıldızlarından Kutup Yıldızı Polaris'e uzattığınız çizgiyi daha da uzatarak takibedin, Kraliçe Cassiopea'yı bir okdar daha geçin, Büyük Karenin bir köşesine ulaşacaksınız. Eğer gecenin çok geç saatlerinde değilseniz, Büyük Kare gökyüzünün doğu bölümündedir. Çıplak gözle görebileceğiniz en uzak cisim olan Andromeda Galaksisi de Büyük Kare ile Cassiopea arasındaki bölgededir. KIŞ
Kış gecelerinin en çarpıcı Takımyıldızı Avcı (Orion) Orion , the hunter, dominates the winter sky. Özel şekli, ile tüm yıldızları sanki birer kıymetli taştır. Soldaki omuzu Betelgeuse'i yakuta, sağdaki dizi Rigel'i safire benzer, Elmaslarla süslü kuşağı da cabası. Orion'un
kuşağı
batı yönünde Boğanın "V" şeklindeki yüzünü işaret
eder. Kızmızımsı Aldebaran, Boğanın öfkeden kanlanmış gözünü,
biraz daha batıdaki, minicik bir kepçe görünümündeki Ülker (Pleiades)
yıldız kümesi ise omuzundaki damgayı temsil eder. HER MEVSİM
Kutup
Yıldızı (polaris) çevresindeki circumpolar gökyüzü alanının
hakimi Büyükkepçe'dir. Büyükkepçe Büyükayı Takımyıldızı'nın
bir bölümünü oluşturur. Küçük
Kepçe de Küçükayı'nın bir bölümünü oluşturur. Yıldızlarının
sönük olmasına karşın, sapın ucundaki en çok tanınan yıldız
Kutup Yıldızı (Polaris) nedeniyle kolayca bulunur. Büyükkepçeden
uzatılan, Kutup Yıldızı'ndan geçen çizgi Karliçe'ye (Cassiopea)
ulaşır. Takımyıldızın beş ana yıldızı kolayca tanınan yayvan
bir "W" oluşturur. Şeklin"W" mi yoksa "M"
mi olduğu mevsimden mevsime değişir! Önceki bölümler boyunca, şu ana kadar gördüğümüz Takımyıldızlar ve adlarını öğrendiğimiz Yıldızlarını, sırasıyla saymak gerekirse;
Böylece tüm gökyüzünü kaplayan 88 takımyıldızdan, ülkemizden gözlenebilenlerden önemli olanları, toplam 33'ünü tanımış olduk.
Gece Gökyüzü ve Gezegenler: Burçlar kuşağındaki (zodiak) takımyıldızları izlerken, önceki bölümlerde verilen şekillere, ve anlatımlara uymayan, ya da gökyüzü atlaslarında bulunmayan bazı parlak yıldızlara rastlamış olmanız kuvvetle olasıdır. (Örneğin; bu metni yazdığım 2001 senesi içinde boğa burcunda şekillere ve atlaslara uymayan iki parlak yıldız görmüş olmanız gerekir). Bunlar gerçekte yıldız olmayıp, güneş sistemimize ait gezegenlerdir. Gökyüzü atlaslarında, ya da benim önceki bölümlerde çizdiğim şekillerde bulunmamalarının nedeni, güneş çevresindeki yörüngeleri boyunca ilerledikçe, gökyüzünde göründükleri yerin de değişmesidir. Gezegenlerin gökyüzünde görüldükleri yer hem kendilerinin hem de dünyanın yörüngesinin hangi noktasında olduğuna bağlı olarak değişir. Gezegenlerin hareketi, eski gökbilimcilerin kafalarını birhayli karıştırmıştır. İnadıkları dünya merkezli evren modelleri ile gezegenlerin hareketlerini açıklayabilmek için birhayli çapraşık modeller oluşturmak zorunda kalmışlardır. Yıldızların hep aynı konumda bulunmalarına karşın, gezegenler genellikle doğudan batıya doğru (kısa süreler için tersine) hareket halinde görünürler.Çıplak gözle görebildiğimiz beş gezegen vardır. Bunlardan ikisi (Jüpiter ve Satürn) her yıl gece gökyüzünde gözlemlenebilirken, bir üçüncüsü (Mars) her iki yılda bir görülebilir. En parlakları olan (Venüs) sadece akşam ve sabahın erken saatlerinde görülebilirken, beşincisi (Merkür) adeta bize görünmemek için yarışır. Gezegenler,
Burçlar Kuşağının (Zodiak) ziyaretçileri Bu bölümün takiben Yıldızlar ve Takımyıldızlarla ilgili tabloları bulacaksınız. Ardından da Güneş Sistemi ' ni içeren 3.bölüm gelecektir. Üçüncü bölümde GÜNEŞ SİSTEMİ'ni kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz. Bunu yaparken de bu güne dek edinilmiş bilgiler doğrultusunda güncel kalmaya özen göstereceğim. (Bu metni yazdığım 2001 yılına dek olan buluşları elden geldiğince aktarmaya çalışacağım.) |
