Katamaranımın ağında uzanıp bulutları seyrederken hülyalara dalmak, sıkça yaptığım şeylerden biridir. Elbette bulutları izlemek çok keyifli, ama bunun yanında onların anlattıklarını anlamaya çalışmak, uyarılarına kulak vermek de oldukça yararlı. Bulutlara bakarak, oluşan değişiklikleri izleyerek, bir fırtınanın yaklaşmakta olduğunu anlayabilir önceden tedbir alabilirsiniz.

Bulutlarla ilgili bilgileri ilk defa edinmeye başladığımda sınıflama bana oldukça karmaşık gelmişti. Bir meteoroloji uzmanı olmak gibi bir hedef gütmediğimden kendime göre yaptığım oldukça basit bir sınıflama ile yetindim. Diyeceğim şu ki; burada yazdıklarım bir profesyonelin görüşleri olmayıp sadece benim öğrendiklerim ve gözlemlediklerimden oluşmaktadır.

Eğer sizin farklı görüşleriniz varsa bana yazın buraya koyalım.

BULUTLARIN SINIFLANDIRILMASI

Bulutları öncelikle şekilleri ile birbirlerinden ayırabilirsiniz. Aslında şekillerine göre 10-15 çeşit sayılabilmekle birlikte ben kabaca iki temel şekle ayırıyorum:

Hani, basınçlı spray tüpünde satılan traş köpükleri vardır. Avucunuzun içine bir iki kez sıktığınızda yuvarlak köpük kümeleri oluşur. İşte Kümuluslar avucunuzdaki traş köpüğü şeklindedirler. Yuvarlak pamuk kümelerine benzerler.
İkinci bulut şekli ise, yayvan, daha düz, pide şeklindeki Stratus bulutlarıdırlar. Kümuluslar gibi dolgun olmayan, tabaka teşkil eden ince ve huzme şeklindeki bulutlardır.
Birde yağmur yüklü bulutlar vardır ki Bunlar alçak, alt tarafları koyu renkteki Nimbus bulutlarıdır. Kümulus bulutlarının şeklinde olabilecekleri gibi Stratus şeklinde de olabilirler.

Buraya kadar olan kısım kolay. Bulutlar bir de yüksekliklerine göre sınıflandırılır. Aşağıgaki tablo size kabaca bir fikir verecektir.

DİLLERİNDEN ANLIYORSANIZ, BULUTLAR SİZİNLE KONUŞURLAR

Yüksek (sirrus) bulutlar:

Sirrus bulutları en sık görülen yüksek bulutlardır. Beyaz, ince bulutlar olup güneş ışığını kolayvca geçirirler. Rüzgarla aktıklarını görebilirsiniz. İyi havaya delalet etmekle birlikte, çoğunlukla 24 saat içinde havanın değişebileceğini gösterirler.
Sirrostratuslar, örtü şeklindeki, tül gibi ince bulutlardır. Güneş ya da ayın önüne geçseler de görünmelerini engelleyemezler. Yağmur ya da kar fırtınasından 12-24 saat önce ortaya çıkarlar.
Sirrokümuluslar, küçük yuvarlak pamuk kümelerine benzerler. Çoğunlukla sıralar halindedirler. genellikle beyaz olmakla birlikte bazen grileşebilirler. Çoğunlukla kışın görülür, iyi ama soğuk havanın işaretçisidirler.

Orta yükseklikteki (alto) bulutlar:

Altostratus bulutları genelde tüm gökyüzünü kaplarlar. Gri ya da mavi-gri renktedirler. Uzun sürecek yağmurlardan önce oluşurlar.
Altokümuluslar gri-beyaz, bir bölümleri diğerinden daha koyu görünen ve gruplar halinde oluşan bulutlardır. Sıcak nemli bir sabah görürseniz, öğleden sonra gökgürültülü bir yağmur fırtınasına hazırlıklı olun.

Alçak (stratus) bulutlar:

Stratuslar, biteviye gri renkli, duman görüntüsü veren alçak bulutlardır. Genellikle güğü tamamen kaplarlar. Çok alçaldıklarında sise neden olurlar. Sisle birlikte yağmur çiselemelerinden de sorumludurlar.
Stratokümuluslar, alçak, kabarık gruplar halinde olup aralarından zaman zaman güneşin çıktığı bulutlardır. Nadiren yağmura neden olsalar da, Nimbostratusa dönüşme riski taşırlar.
Nimbostratuslar Oldukça alçak, koyu gri, tabanları düzensiz, yer yer aşağı doğru püsküllenmiş, yağmura eşlik eden bulutlardır. Ufuktan yaklaşmaları, şiddetli fırtınanın habercisidir.
Bir de yukarıya doğru büyüyen bulutlar vardır. Bunlar arasında yine Kümulus ve Kümulonimbuslar sayılabilir. Yukarıya doğru hızla büyüyen bulutlar da kıssa süre içinde cıkacak bir fırtınanın habercisi olabilirler.

Elbetteki fırtına tahmininde bulunabilmek için bulutların ismini bilmenize gerek yok. Bulutları gözlemeniz, ve muhtemel bir fırtınaya delalet edebilecek iki önemli değişikliğe yoğunlaşmanız yeterli olur.

1 - Alçalan tavan : Bundan kastettiğim, bulutların giderek alçalması, yukarıda bahsi gecen yüksek bulutların giderek nitelik ve yüksekliklerinin değişmesiyle, sırasıyla sirrus, sirrostratus, altostartus, stratus ve sonunda firtına bulutlarına yani nimbostratuslara dönüşmesi şeklinde olur. Böyle bir değişim fırtınanın gelmekte olduğunu gösterir.

2 - Kümulusların yukarıya büyümesi : Kümuluslar hızla yukarıya doğru büyüyerek kümulonümbuslara dönüşebilirler. Özellikle sıcak ve nemli havalarda karaların aşırı ısınarak suyu buharlaştırarak oluşan, bu büyüyen kümulonimbuslar muhtemel bir fırtınanın habercisi olabilirler.

Son söz : Hava tahmini yapmak için sadece bulutları gözlemek yeterli olmaz, barometremetre, higrometre ve termometreden de yararlanmanız, yayınlanan hava raporlarını da ihmal etmemeniz gerekir. ("Barometre ile hava tahmini" başlılı yazıma bakınız.)

Referanslar :
1. Peterson First Guide to Clouds and Weather ( John A.Day, Vincent J.Schaefer, Roger Torry Peterson),
2. Clouds and The weather (http://www.geo.mtu.edu/department/classes/ge406/jmparke),
Clouds and Weather: Gander Academy's Web Resources (www.lethsd.ab.ca/mmh/grade5/weather/clouds/clouds.PDF),
3.BoatSafeKids website

Fırtınasız seyirler dileğiyle,
Sevgiler,
10 Mart 2005
Dr.Korhan Sökmen
http://www.catamaranvega.com