Orion (Avcı) Takımyıldızı

Başınızı kaldırıp, ara sıra da olsa gökyüzüne bakın ne olur, parlayan yıldızların güzelliğini sindirin içinize. Günlük yaşamın koşturmacasında, bu güzelliğin farkına pek azımız varıyor. Hele bir de büyük kentlerde yaşıyorsanız, etrafınızdaki beton yığını ve ışık kirliliği, bu güzelliği görmenize engel olur. Fırsat buldukça, bulutsuz havalarda, kaçın birazcık uzaklara. Onbinlerce yıldan beri insanları etkilemiş bu güzelliği, seyre dalın, bakın sizleri nasıl da alıp götürecek dertlerinizden çok uzaklara. Ama zaten arada bir gökyüzüne bakıp, bundan zevk alıyorsanız, siz de benim kadar amatör gökbilimci sayılırsınız.

Bende işte öyle bir amatör gök bilimciyim. Çocukluğumdan bu yana, yazlarımın büyük bir bölümünü teknemle denizlerde, şehirlerin parlak ışıklarından, dumanlı havasından uzak geçirdiğimden, yalnız gecelerimde o ışıl ışıl gökyüzü bana yarenlik ettiğinden olsa gerek, en çok denizlere ve yıldızlara aşığım. Çocukluğumda, daha ilkokul çağlarında pek çok takım yıldızı anacığım öğretmişti bana. Daha sonraları pek çok dostumla paylaştım gökyüzündeki tanışlarımı, öylesine ki, her bir yıldızın ya da takım yıldızın bir anısı var yüreğimde. Şimdi karanlık gecelerde, güverteye uzanıpta baktığımda gökkubbeye, ne çok dostumu buluyorum bilemezsiniz, ya da yepyeni dostluklar kurduğumu...

Eminim ki şu anda, "Gökbilimci olmak bu kadar kolay mı?" diye soruyorsunuzdur. Gökbilim, sınırı olmayan herkese açık bir laboratuvarda yapılır ve bu laboratuvarda çalışmak için uzman olmak gerekmez. Bu laboratuvara girenler, yani geceleri bir defa da olsa kafasını kaldırıp gökyüzüne bakan ve gören herkes bence bir amatör gökbilimci sayılır. Benden çok emek vermiş olanları küçümsemek değil amacım. Sevdiğim, ve hepimizi kucaklayan gökyüzünü, bu güne dek ilgilenememiş olanlarla, astroloji saçmalığından bıkmışlarla, profesyonellerin o karmaşık denklemlerinden karmaşık teknik konulardan uzak, paylaşmak... Özellikle de gençlerle ve çocuklarla. Çocukluğumda, gençliğimde pek çok hobilerim vardı, elektronik, radyo amatörlüğü, yelkencilik, gökbilim, ahşap işleri, tekne dizaynı, daha sonraları siyaset, bilgisayar ve programcılık gibi. Pekçoğu hala yaşamımın bir parçası. Ama şimdiki gençliğe bakıyorum da pek çoğu kitap okumayı bile bir zül sayıyor. İşte buradan kaynaklandı bu siteyi hazırlama düşüncem, çocuklara gençlere, dahası oğluma, yıldızları, gökyüzünü sevdirebilir miyim acaba? Ne de olsa pek çoğu internetle ilgileniyor!

Gökbilim denince, genelde akla ilk gelen teleskop olur. Oysa işe yarar teleskoplar bir hayli pahallıdır ve bence amatörler için bir lüks sayılır. Ucuz teleskoplar genelde büyütme oranlarını öne sürerek pazar payı kapmaya çalışırlarsa da gözlemler için büyütme faktöründen çok daha önde gelen optik kalite ve çapdır. Pazarı kısıtlı olduğundan olsa gerek, ülkemizde teleskoplar genellikle değerinin çok üzerinde fiyatlara satılmaktadır. Benim hala doğru dürüst bir teleskopum yok, ama bu amatör gökbilimci olmama hiç de engel değil. Aslında amatör gökbilimci, gözlem araçlarını hazır satın almak zorunda değildir. Amatör gökbilimcilerin temel uğraşlarından birisi de bu araçları kendi olanaklarıyla üretmeleridir. Yurtdışında, teleskop ve diğer araç-gerecin yapımıyla uğraşan pek çok amatör vardır.

Peki bir teleskop sahibi olmadan hangi gökcisimleri görülebilir? Çıplak gözle ya da basit bir dürbünle neler yapabileceğinizi bir bilseniz, belki bir daha teleskop satın almayı hiç düşünmeyeceksiniz.

Çıplak gözle neler yapabileceğimize bir bakalım. Takımyıldızları, gezegenlerin hareketlerini, Ay'ın ve hatta gözünüz çok keskinse Venüs'ün evrelerini, örtülmeleri (zaman zaman Ay, gezegenleri ve yıldızları, daha seyrek olarak da bir gezegen bir yıldızı örter), Ay ve Güneş tutulmalarını, göktaşı yağmurlarını, kuyrukluyıldızları, ikili yıldızları, değişken yıdızları, bulutsuları, yıldız kümelerini, hatta milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki birkaç gökadayı gözleyebiliriz. Üstelik, gökyüzünde geniş bir alanın gözlenmesini gerektirdiği için, gezegenlerin ve Ay'ın hareketleri, takımyıldızlar, göktaşı yağmurları gibi gök olaylarını gözlemenin en iyi yolu onlara herhangi bir araç olmaksızın bakmaktır. Bir dürbünle yapabilecekleriniz ise çıplak gözle yapabileceklerinizin biraz daha ötesinde. Basit bir arazi dürbünüyle, kuyrukluyıldızları, gökadaları ve yıldız kümelerini çok daha ayrıntılı, yıldızları çok daha parlak görürüz. Çıplak gözle birbirinden ayıramadığımız ikili yıldızları ayırt ederiz.

Anladığınız gibi Bundan sonraki bölümler mümkün olduğunca teknik ayrıntılarla sizleri bunaltmadan gökyüzünü tanıtmaya yönelik olacak. Haydi birlikte merhaba diyelim gökyüzüne.

A.Korhan Sökmen