Gökyüzüne Merhaba - Bölüm III.IX

URANÜS

 

Uranüs, güneşten uzaklığına göre 7. gezegendir. Büyüklük sıralamasında 3. gelir. Çapı Neptün'den büyük ancak kütlesi daha azdır.

Eski Yunanda, Uranüs cennetin tanrısıdır. Cronus (Satürn), Cyclopedes ve Titan'ın da babası olan Gaia'nın oğludur (Olimpos'da oturan tanrıların ataları).

Modern çağlarda keşfedilen ilk gezegendir. 13 Mart 1781'de William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Daha önce de pek çok defa görülmüş ama bir yıldız olarak değerlendirilmiştir. 'Uranüs' adı Bode tarafından teklif edilmiş ancak 1850 li yıllardan sonra yagın olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Uranüs'ü 24 Ocak 1986'da Voyager2 uzay aracı ziyaret etmiştir.

Gezegenlerin çoğunun kendi çevrelerindeki dönüş ekseni yaklaşık olarak ekliptik düzleme diktir. Oysa Uranüs'ün ekseni, bu düzleme neredeyse paraleldir.Voyager2'nin geçişi sırasında Uranüs'ün güney kutbu güneşe bakmaktaydı. Gerçi böyle bir eksen eğimiyle hangi kutbun güney hangisinin kuzey olduğunu söyleyebilmek zordur.

Uranüs temel olarak kaya ve değişik buzlardan oluşmuştur, kütlenin geri kalanını (%15'ini) hidrojen ve az miktarda Helyum teşkil eder. Uranüs, Jupiter ve Satün'den daha çok onların çekirdeklerine benzer, ancak sıvı metalik hidrojen içermez (Neptün için de durum aynıdır).

Uranüs atmosferi %83 hidrojen, %15 helyum ve %2 metan'dan oluşur.

Diğer gaz gezegenlerde olduğu gibi, Uranüs'ün de enlemleri boyunca uzanan ve hızlı hareket eden bulut bantları vardır. Bu bantlar çok belirsizdirler, ancak Voyager2 'nin gönderdiği resimlerin bilgisayar analizleri ile gösterilebilmişlerdir (solda). Son zamanlarda Hubble Uzay teleskopu ile daha belirgin resimler alınabilmiş ve atmosfer hareketleri gözlenebilmiştir. Şimdi güneş ışınları kutuplardan daha aşağı enlemlere dik geldiğinden mevsimsel atmosfer hareketlerinin de arttığı bu nedenle daha iyi gözlemler yapıldığı gerçektir. 2007 yılında güneş ışınları Uranüs ekvatoruna dik gelecektir.

Gezegenin mavi rengi, kırmızı ışığın atmosferin üst tabakalarındaki metan tarafından emilmesi sonucudur. Jupiter'deki gibi renkli bantların bulunması olasıdır, ancak bu metan tabakası tarafından perdelenmektedir.

Diğer gaz gezegenlerde olduğu gibi Uranüs'ün de halkaları vardır. Satürn halkaları gibi parlak olmamalarına karşın, onlar gibi 10 m. çap ile toz zerrecikleri arasında değişen büyüklüklerde parçacıklardan oluşmuşlardır. Soldaki resim Voyager2 tarafından 96 sn.lik bir pozlandırma ile elde edilmiştir. Daha önceden bilinen halkalar yanında parlak toz halkalarını da göstermektedir. (Kısa çizgiler - uzun pozlama nedeniyle - yıldızların izleridir)

Voyager2, bilinen 5 uydu yanında, 10 yeni küçük uydu daha keşfetmiştir. Halkalar arasında daha pek çok küçük uydunun bulunması olasıdır.

Uranüs'ün manyetik alanı garip bir şekilde gezegenin ekseninden 60 derece kadar farklı konumdadır. Bu da eksendeki anormal yatıklığın bir çarpışma sonucu olduğu, gezegenin ekseninin çekirdeğinin dönüş ekseninden daha fazla etkilendiği şeklinde düşüncelere yol açmaktadır.

Uranüs, çok berrak ve karanlık gecelerde çıplak gözle belli belirsiz, bir dürbünle ise rahatlıkla görülebilir (Tabi nereye bakmak gerektiğini biliyorsanız.).

20 tane isimlendirilmiş ve bir de yeni keşfedilmiş ve resmen isimlendirilmemiş uydusu vardır.(Uyduları için; Gezegenlerin uyduları bölümüne bakınız.)


Uranüs Sayısal Değerler
 Kâşif William Herschel 
 Keşfedildiği yıl 1781 
 Kütle (kg) 8.686e+25 
 Kütle (Dünya = 1) 1.4535e+01 
 Ekvatoryal yarıçap (km) 25,559 
 Ekvatoryal yarıçap (Dünya = 1) 4.0074 
 Ort. Yoğunluk (gm/cm^3) 1.29 
 Ort. Güneşden uzaklık (km) 2,870,990,000 
 Ort. Güneşden uzaklık (Dünya = 1) 19.1914 
 Rotasyon süresi (saat) -17.9 
 Orbital periyod (yıl) 84.01 
 Ort. Orbital hız (km/sn) 6.81 
 Orbital eksantriklik 0.0461 
 Eksen eğimi (derece) 97.86 
 Orbital eğim (derece) 0.774 
 Ekvatoryal yer çekimi (m/sn^2) 7.77 
 Ekvatoryal kaçış hızı (km/sn) 21.30 
 Görünür geometrik beyazlık 0.51 
 Magnitude (Vo) 5.52 
 Ort. bulut ısısı -193°C 
 Atmosferik basınç (bar) 1.2 
 Atmosferik bileşimi
Hidrojen
Helyum
Metan

83% 
15% 
2%